KONSULTACJA PSYCHIATRYCZNA

Zazwyczaj jest tak, że osoby poszukujące pomocy lekarza psychiatry albo psychoterapeuty robią to z powodu swojego złego samopoczucia. Jest to dość oczywiste, jednak przyczyn złego samopoczucia psychicznego jest wiele – możliwość zaproponowania odpowiedniego sposobu leczenia pojawia się dopiero po, co najmniej jednorazowej, konsultacji.

W trakcie pięćdziesięciominutowego spotkania lekarz zbiera wywiad dotyczący aktualnych i występujących w przeszłości objawów i stara się poznać ewentualne przyczyny złego stanu psychicznego pacjenta, poszukując ich w aktualnej sytuacji życiowej i osobowości pacjenta oraz w możliwych przyczynach biologicznych, związanych z wiekiem, trybem życia, innymi chorobami czy z uwarunkowaniami genetycznymi. Zwykle w czasie pierwszego spotkania udaje się postawić wstępne rozpoznanie, wtedy możliwe też jest zaproponowanie dalszego postępowania – sposobu leczenia. Konsultacja służy również omówieniu i wyjaśnieniu na czym będzie polegało leczenie i jak długo będzie trwało, czego należy oczekiwać: jak szybko nastąpi poprawa stanu zdrowia, czy istnieje ryzyko działań niepożądanych, czy leczenie spowoduje jakiekolwiek ograniczenia w życiu pacjenta. Lekarz w trakcie konsultacji stara się odpowiedzieć na pytania pacjenta dotyczące diagnozy, rokowania i leczenia, ustalany też jest sposób dalszego kontaktowania się w razie pojawiających się -już w trakcie rozpoczętego leczenia- pytań czy wątpliwości.

Leczenie chorób i zaburzeń psychicznych jest procesem długoterminowym, a współpraca pacjenta z lekarzem jest jednym z podstawowych warunków powodzenia. Druga wizyta jest ustalana z reguły po upływie czterech – sześciu tygodni od rozpoczęcia leczenia, po uzyskaniu poprawy stanu zdrowia wizyty odbywają się raz na dwa, trzy miesiące. W międzyczasie pacjent ma zawsze możliwość telefonicznego lub mailowego kontaktu z lekarzem.

CO TO JEST FARMAKOTERAPIA?

Leczenie chorób, zaburzeń i problemów związanych z życiem psychicznym może być prowadzone za pomocą leków, taki sposób leczenia nazywamy farmakoterapią.

Czy są to leki psychotropowe?

Często słyszę to pytanie w gabinecie. „Psychotropy” to słowo, które wzbudza niepokój i wokół którego powstało wiele błędnych przekonań. Tak, leki, jakimi posługuje się psychiatra, to leki psychotropowe. Podobnie, o lekach stosowanych przez kardiologa można powiedzieć, że są to leki „kardiotropowe”, a o lekach stosowanych przez gastrologa, że to „gastrotropy”. I chociaż nazwy te nie są na co dzień stosowane, za pomocą takiego porównania można wyjaśnić, że budzące lęk „psychotropy” to nic innego jak jedynie słowo określające leki, które mają coś wspólnego z psychiką. W ten sposób można również powiedzieć, że witamina B6, od której zależy sprawne funkcjonowanie mózgu jest lekiem psychotropowym.

Jakie leki stosuje lekarz psychiatra?

Leki stosowane w leczeniu chorób i zaburzeń psychicznych można zaszeregować do pięciu grup:

leki przeciwdepresyjne – stosowane w leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych
neuroleptyki – stosowane w leczeniu zaburzeń psychotycznych
leki normotymiczne – stosowane przede wszystkim w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej
leki przeciwlękowe i nasenne – stosowane doraźnie do przynoszenia natychmiastowej ulgi w lęku albo w zaburzeniach snu
leki prokognitywne – stosowane w leczeniu zaburzeń pamięci, na przykład w chorobie Alzheimera
inne leki – na przykład stosowane w leczeniu ADHD

Przedstawiony podział to tylko bardzo ogólny zarys tego, czym w farmakoterapii dysponuje lekarz psychiatra. Do spraw pacjenta należy podchodzić indywidualnie, dlatego w leczeniu zaburzeń depresyjnych czasami należy zastosować neuroleptyk, w leczeniu zaburzenia psychotycznego lek przeciwdepresyjny i tak dalej. Zwykle w czasie wizyty staram się znaleźć czas na dokładne wyjaśnienie co i dlaczego będzie stosowane w leczeniu.

Jak długo należy przyjmować leki?

Długo. Tak w każdym razie może wydawać się w pierwszym momencie, kiedy pacjent słyszy ode mnie prośbę o cierpliwość i przygotowanie się na przyjmowanie leków przez kilka lat. Jednak myślę, że w psychiatrii wcale nie jest tak źle. Jeżeli zastanowić się nad możliwościami współczesnej medycyny i leczeniem wszelkich chorób przewlekłych, choćby nadciśnienia (a większość zaburzeń i chorób psychicznych to choroby przewlekłe), to często nie ma konieczności przyjmowania leków psychotropowych do końca życia.
Przy pierwszym w życiu wystąpieniu depresji leczenie farmakologiczne można podzielić na dwa etapy. Pierwszy – od rozpoczęcia leczenia do uzyskania poprawy, który zwykle trwa około sześć tygodni i drugi, którego celem jest zapobiegnięcie nawrotowi objawów – ten etap to właśnie dwa lata cierpliwego przyjmowania leku przeciwdepresyjnego. Podobną regułę stosuje się w leczeniu zaburzeń lękowych. W przypadku zaburzeń psychotycznych leczenie trwa pięć lat.

Leczenie farmakologiczne czy psychoterapia?

Podstawowa różnica między tymi dwoma sposobami leczenia polega na zwróceniu uwagi albo przede wszystkim na objawy i rozpoczęcie działania, którego celem jest to, żeby ustąpiły – to jest zadanie lekarza i farmakoterapii, albo zwrócenie uwagi przede wszystkim na człowieka, jego osobowość i przyczyny objawów – tym zajmuje się psychoterapeuta.
Niesłuszne byłoby postawienie ostrej granicy między tymi dwoma sposobami leczenia. Psychiatra zawsze bierze pod uwagę życie i osobowość pacjenta, psychoterapeuta zwraca uwagę na obecność „lekarskich” objawów, takich jak na przykład zaburzenia snu. U części pacjentów wskazana jest psychoterapia i nie ma potrzeby stosowania żadnych leków, u innych najlepsze skutki przyniesie połączenie psychoterapii i leczenia lekami, wreszcie bywa tak, że najkorzystniejszym rozwiązaniem dla pacjenta będzie oparcie leczenia tylko na farmakoterapii. Istotne jest to, żeby te dwa procesy leczenia były prowadzone przez dwie różne osoby – ktoś inny powinien być lekarzem psychiatrą, ktoś inny psychoterapeutą. Chodzi o to, żeby nie mieszać dwóch różniących się sposobów myślenia o pacjencie i dwóch różnych sposobów pracy.